तुम्ही सर्वानी बिटकॉइन आणि क्रिप्टो करन्सी बद्दल ऐकले असेलच आणि तुम्हाला त्याबद्दल बऱ्यापैकी माहिती असेल. जर तुम्हाला बिटकॉइन आणि क्रिप्टोकरन्सी बाबत माहिती हवी असेल तर तुम्ही आमचा क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय? हा लेख पाहू शकता. ((What is blockchain technology in Marathi?)
क्रिप्टोकरन्सीजच्या किंमतीमध्ये अस्थिरता भरपूर असते म्हणून त्यामध्ये गुंतवणूक करणाऱ्यांची संख्या कमी दिसते. पण जर आपण क्रिप्टोकरन्सीची दुसरी जमेची बाजू पहिली तर ती आहे त्यामागील सुरक्षितता.
क्रिप्टोकरन्सीमध्ये सुरक्षिततेसाठी ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान वापरतात आणि हे तंत्रज्ञान आतापर्यंतचे सर्वांत सुरक्षित तंत्रज्ञान आहे असा दावा केला आहे.
ब्लॉकचेनचा वापर क्रिप्टोकरन्सी सोबत अनेक ठिकाणी केला जातो. तर आज आपण ब्लॉकचेन म्हणजे काय हे सविस्तर जाणून घेणार आहोत.
अनुक्रमणिका
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान म्हणजे काय आणि ते कसे कार्य करते? ब्लॉकचेनच्या मूलभूत गोष्टी काय आहेत? (What is Blockchain technology and how does it work in Marathi? What are Blockchain basics?)
डेटाबेसचे विविध प्रकार असतात, त्यामधील ब्लॉकचेन हा एक विशेष प्रकार आहे. ब्लॉक्समध्ये माहिती साठवून ते ब्लॉक्स एकमेकांना जोडून त्यांची साखळी (Chain) तयार केली जाते यालाच ब्लॉकचेन असे म्हणतात.
एकदा साखळीतील ब्लॉकमध्ये डेटा साठवला किंवा रेकॉर्ड केला की त्यामध्ये काही बदल करणे किंवा त्यामध्ये छेडछाड (Hacking) करणे खूप अवघड होऊन जाते.
डेटाबेस आणि ब्लॉकचेनमधील महत्त्वाचा फरक म्हणजे डेटा साठवण्याची त्यांची पद्धत.
ब्लॉकचेन मध्ये माहिती गोळा करून त्यांचे संच केले जातात, ज्यांनाच ब्लॉक्स असेही म्हणतात.
ब्लॉक्सची काही विशिष्ट स्टोरेज क्षमता असते आणि या ब्लॉक्समध्ये माहिती भरली गेल्यानंतर यापूर्वी भरलेल्या ब्लॉकसोबत ते जोडले जातात. अशाप्रकारे या ब्लॉक्सची एक साखळी तयार होते ज्याला ब्लॉकचेन म्हणून ओळखले जाते.
डेटाबेस स्ट्रक्चर आपला डेटा टेबलांमध्ये साठवते, तर ब्लॉकचेन स्ट्रक्चर आपला डेटा साखळीमधील ब्लॉक्स मध्ये साठवते.
यावरून आपल्याला हे समजते की सर्व ब्लॉकचेन हे डेटाबेस असतात परंतु सर्व डेटाबेस हे ब्लॉकचेन नसतात.
ब्लॉकचेनचा मुख्य हेतू काय आहे? (What is the main purpose of Blockchain technology ?)
ब्लॉकचेन कोणत्याही प्रकारच्या मध्यवर्ती सर्व्हरचा (centralized server) वापर करत नाही, त्यामुळे जुन्या बँक पद्धतीप्रमाणे दोन वेळा माहिती साठवण्याची गरज भासत नाही.
बँक किंवा सरकारी खात्यांमध्ये पैसे, मालमत्ता, करार इत्यादी वस्तूंचे सुरक्षित हस्तांतरण करण्यासाठी तृतीय-पक्ष मध्यस्थांची (third-party) आवश्यकता लागते, पण ब्लॉकचेन मध्ये त्याची आवश्यकता नसते.
ब्लॉकचेनवर विविध प्रकारची माहिती संग्रहित केली जाऊ शकते परंतु आतापर्यंतचा सर्वात सामान्य वापर व्यवहारासाठी केला गेला आहे.
बिटकॉइनच्या बाबतीत, ब्लॉकचेनचा वापर विकेंद्रित (decentralized) मार्गाने केला जातो जेणेकरून कोणत्याही एका व्यक्ती किंवा गटाकडे सगळे नियंत्रण राहू नये – उलट, सर्व वापरकर्त्यांकडून एकत्रितपणे नियंत्रण राखले जावे.
विकेंद्रीकृत ब्लॉकचेन्स अबाधित असतात, याचा अर्थ असा की एकदा भरलेला डेटा न बदलता येणारा असतो.
बिटकॉइनमध्ये याचा अर्थ असा आहे की जे काही व्यवहार केले जातात ते कायमचे रेकॉर्ड केले गेले आहेत आणि कोणीही ते पाहू शकते.
केंद्रीकृत प्रशासकांना जशी प्रमाणीकरण (authentication) आणि अधिकृततेसाठी (authorization) ची गरज असते, या सर्व गरज हे तंत्रज्ञान पूर्ण करते.
परिणामी, हे नवीन तंत्रज्ञान एक प्रकारचे डिजिटल संबंध तयार करते.
ब्लॉकचेन हॅक होऊ शकते का? (Can Blockchain technology be hacked?)
नाही, कारण ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान हॅक करणे फार कठीण आहे.
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानात, डेटा मध्यवर्ती सर्व्हरमध्ये संग्रहित केला जात नसून तो संगणकांच्या मोठ्या नेटवर्कवर असतो, जिथे रेकॉर्ड अचूक आहेत की नाही हे सतत तपासणी आणि पडताळणी होत असते. यामुळे हॅकिंग अधिकच कठिण होऊन जाते.
उदाहरणार्थ, जर हॅकर एकाच घरातील खोलीत चोरी करण्याचा प्रयत्न करीत असेल तर ते करणे सोपे आहे. तथापि, जर एखाद्याने शेकडो खोल्यांमधून चोरी करण्याचा प्रयत्न केला आणि प्रत्येक घरातील कुलूप कसे उघडायचे याबद्दल प्रत्येक कुलुपांची माहिती वेगळी असेल तर ते चोरांसाठी खूपच आव्हानात्मक होते.
तरीही हे अशक्य आहे असे म्हणता येणार नाही! बिटकॉइन 2009 मध्ये अस्तित्वात आल्यापासून संपूर्ण नेटवर्क अद्याप हॅक झाले नाही.
एक्सचेंज किंवा वॉलेट्स हॅक झाल्याची उदाहरणे आहेत, परंतु संपूर्ण नेटवर्क नाही. बिटकॉइन व्यापार प्रक्रियेच्या विविध टप्प्यात सुरक्षा जोखीम (security risks) ची शक्यता आहे.
बिटकोईन हे एका वॉलेटमध्ये साठवले जातात आणि त्याची डिजिटल चलन एक्सचेंजच्या माध्यमातून देवाणघेवाण करतात.
त्यामुळे, इतर लोकांच्या वॉलेटमध्ये प्रवेश करणे आणि त्यांची नाणी चोरणे वापरकर्त्यांसाठी कठीण नाही.
जरी Two-factor Identification प्रक्रिया सामान्यतः सुरक्षा उपाय म्हणून वापरली जाते तरीही जर हॅकर्स वापरकर्त्याच्या काही क्रिप्टोकरन्सी-संबंधित वैयक्तिक माहितीमध्ये प्रवेश करू शकले, तर ते वॉलेटमध्येही घुसखोरी करू शकतात आणि बिटकॉइन्सची चोरी करू शकतील.
तर, सर्व बिटकॉइन गुंतवणूकदारांना त्यांच्या नाण्यांचे रक्षण करण्यासाठी योग्य ती खबरदारी पाळावी लागेल.
ब्लॉकचेनचा शोध कोणी लावला? (Who invented Blockchain technology ?)
ब्लॉकचेन फक्त 10 वर्षांपूर्वी सुरू केली गेली. हे ऑनलाइन रोख चलन बिटकॉइनच्या मागे असलेल्या अज्ञात व्यक्तींनी, सतोशी नाकामोटो (Satoshi Nakamoto) या टोपण नावाने तयार केले होते.
ब्लॉकचेनचा इतिहास (History of blockchain):
1991
स्टुअर्ट हॅबर आणि डब्ल्यू स्कॉट स्टोर्निटा (Stuart Haber and W Scott Stornetta) यांनी प्रथमच ब्लॉकच्या एक गुप्त साखळीचे वर्णन केले आहे.
1998
संगणक वैज्ञानिक Nick Szabo हे विकेंद्रित डिजिटल चलन ‘बिट गोल्ड’ यावर कार्य करतात.
2000
स्टीफन कोन्स्ट (Stefan Konst) यांनी क्रिप्टोग्राफिक सिक्युरिटी चेन, तसेच अंमलबजावणीच्या कल्पनांचे सिद्धांत प्रकाशित केले.
2008
सतोशी नाकामोटो या टोपण नावाखाली काम करणार्‍या विकासकांनी (Developers) ब्लॉकचेनसाठी मॉडेलची स्थापना करणारा एक श्वेत पत्र (White paper) जारी केला.
2009
बिटकॉइन वापरुन केलेल्या व्यवहारासाठी सार्वजनिक खाते म्हणून Nakamoto ने पहिली ब्लॉकचेन लागू केली.
2014
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान हे चलनातून वेगळे केले गेले आहे आणि इतर आर्थिक, आंतर-संघटनात्मक व्यवहारांमध्ये त्याची संभाव्यता शोधली गेली.
इथे ब्लॉकचेन 2.0 चा जन्म झाला, जे चलनाच्या पलीकडे असलेल्या अ‍ॅप्लीकेशनचा संदर्भ देते.
ईथरियम ब्लॉकचेन सिस्टमने ब्लॉक्समध्ये संगणक प्रोग्रामची ओळख करुन दिली, ते बॉन्ड्स सारख्या आर्थिक साधनांचे प्रतिनिधित्व करते व त्याला स्मार्ट कॉन्ट्रॅक्ट म्हणून ओळखले जाते.
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचे काय फायदे आहेत? (What are the benefits of Blockchain technology?)
उत्तम पारदर्शकता (Better Transparency)
ब्लॉकचेनमुळे एक संस्था पूर्णपणे विकेंद्रीकृत नेटवर्क(decentralized network) वापरू शकते जिथे केंद्राच्या अधिकाराची आवश्यकता नसते यामुळे सिस्टमची पारदर्शकता सुधारते.
अतिरिक्त सुरक्षा (Enhanced Security)
प्रत्येक नोड हा नेटवर्कवर केलेल्या व्यवहारांची एक कॉपी ठेवतो व या तथ्यामुळेच ब्लॉकचेनची सुरक्षा वाढली आहे. म्हणूनच, जर कोणत्याही व्यक्तीस कधीही व्यवहारात बदल करायचा असेल तर तो तसे करण्यास सक्षम नाही कारण इतर नोड त्याला तसे करण्यास परवानगी देत नाहीत.
कमी खर्च (Reduced Cost)
ब्लॉकचेन वापरुन, संस्था तृतीय पक्षाच्या विक्रेत्यांशी (3rd party vendors) संबंधित असलेल्या बर्‍याच किंमतीमध्ये बचत करू शकतात. ब्लॉकचेनकडे कोणताही centralized संस्था नसल्यामुळे, कोणत्याही विक्रेत्यासाठी पैसे देण्याची गरज नाही.
विकेंद्रीकृत प्रणाली (Decentralized System)
ब्लॉकचेन ही विकेंद्रीकृत प्रणाली आहे. याचा अर्थ माहिती संग्रहित करण्यासाठी एकच असा डेटाबेस नाही तर याउलट त्याच्या बर्‍याच कॉपी आहेत.
ब्लॉकचेनचे भविष्यामध्ये काही अस्तित्व आहे का? (Future of Blockchain technology?)
या नेटवर्कमध्ये, ब्लॉकचेनची कॉपी प्रत्येक वापरकर्त्यास उपलब्ध आहे. त्यामुळे, नेटवर्कशी छेडछाड करण्यासाठी, संपूर्ण साखळीत माहिती बदलली पाहिजे.
अशा प्रकारे, एवढ्या सुरक्षेमध्ये हॅकिंग करणे जवळजवळ अशक्य होते. हेच कारण आहे की ब्लॉकचेन हे आधुनिक डेटा ट्रान्सफर तंत्रज्ञानाचे भविष्य आहे.
ब्लॉकचेन कंपन्या पैसे कसे कमावतात? (How do Blockchain companies make money?)
ब्लॉकचेन कंपन्या इतर कंपन्यांसोबत करार करून पैसे कमवतात. ते ब्लॉकचेन एप्लिकेशन्स (applications) डिझाइन आणि डेव्हलप करून ब्लॉकचेन पायाभूत सुविधा (blockchain infrastructure) पुरवण्यासाठी अन्य कंपन्यांशी करार करतात. ते करारावर स्वाक्षरी करून विशिष्ट कालावधीसाठी सेवेचे आयोजन देखील करतात.
कोणत्या कंपन्या ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान वापरतात? (Which companies use blockchain technology?)
BBVA
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान असणार्‍या कंपन्यांपैकी BBVA ही एक बँकिंग क्षेत्रातील कंपनी आहे. रेड इलेक्ट्रिक कॉर्पोरेशन आणि BBVA ने अलीकडेच या प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करून एक प्रगत प्रणाली विकसित केली आहे.
Intesa Sanpaolo
Banca Intesa Sanpaolo – हा एक इटालियन बँकिंग समूह आहे जो व्यापार डेटा बंधनकारक करण्यासाठी ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान वापरत आहे.
Unilever
supply chain विभागातील Unilever हा ब्लॉकचेन वापरणाऱ्या कंपन्यांच्या यादीमध्ये आहे. प्रत्यक्षात, युनिलिव्हर सध्या चहा उद्योग व्यवस्थापित करण्यासाठी या तंत्रज्ञानाचा वापर करीत आहे.
Change Healthcare
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान वापरणाऱ्यांमध्ये चेंज हेल्थकेअर ही एक मोठी कंपनी आहे. प्रत्यक्षात या तंत्रज्ञानाचा वापर करून ते इंटेलिजेंट हेल्थकेअर नेटवर्कवर काम करत आहेत.
AIA Group
AIA Group देखील विमा क्षेत्रातील ब्लॉकचेन वापरणार्‍या मोठ्या कंपन्यांपैकी एक आहे. प्रत्यक्षात, कंपनीने इतर भागीदार बँकांसह bancassurance solutions साठी एक प्रकल्प सुरू केला.
Shell
Shell हि ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान वापरणारी ऊर्जा कंपन्यांपैकी एक आहे. हि कंपनी Sinochem Energy Technology Co. Ltd. आणि Macquarie यांच्यासमवेत नैसर्गिक तेलाच्या व्यापारासाठी ब्लॉकचेन वापरण्याची योजना आखत आहे.
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचे तोटे काय आहेत? (What are the disadvantages of Blockchain technology?)
- ब्लॉकचेन ही Distributed Computing System नाही.
- काही ब्लॉकचेन सोल्यूशन्स जास्त प्रमाणात उर्जा वापरतात.
- Blockchain मध्ये एकदा माहिती घातली कि ती परत बदलता येत नाही.
- ब्लॉकचेन कधीकधी अपुरी असतात.
- ब्लॉकचेन पूर्णपणे सुरक्षित नाही.
ब्लॉकचेनमध्ये काय समस्या आहेत? (What are the problems with Blockchain? Why is Blockchain not widely used?)
ब्लॉकचेनच्या सध्याचा उर्जा वापर हा जास्त आहे आणि त्याच्यामध्ये काही बदल करायचे असतील तर ते शक्य नाही.
मूळ समस्या अशी आहे की ब्लॉकचेनमधील सर्व व्यवहारांवर मूलत: प्रत्येकाने स्वतः केले पाहिजे आणि प्रत्येकाकडे ग्लोबल लेजरची एक कॉपी असणे आवश्यक आहे.
ब्लॉकचेन चांगली गुंतवणूक आहे का? (Is Blockchain a good investment?)
ब्लॉकचेन मध्ये आपण थेट गुंतवणूक करू शकत नाही कारण ते एक प्रकारचे तंत्रज्ञान आहे. जर आपल्याला गुंतवणूक करायचे असते तर अश्या कंपन्यांमध्ये करा ज्या अश्या प्रकारच्या सेवा देतात. हि एक प्रकारची चांगली गुंतवणूक होऊ शकते.
त्याशिवाय तुम्ही क्रिप्टोकरन्सीमध्ये गुंतवणूक करू शकता पण हे थोडे धोकादायक आहे परंतु संभाव्यत: अत्यंत फायदेशीर देखील आहे.
ज्यांना जास्त जोखीम घेऊन उच्च परतावा मिळवायचे असेल त्यांच्यासाठी ही एक सोन्याची खानच आहे.
ब्लॉकचेन stocks मी कसा विकत घेऊ? (How do I buy Blockchain stocks?)
बिटकॉइन किंवा इथरियम सारख्या क्रिप्टोकरन्सी थेट खरेदी करा किंवा ग्रेस्केल बिटकॉइन ट्रस्ट (OTC: GBTC) सारख्या क्रिप्टोकरन्सी ट्रस्टचे शेअर्स खरेदी करा.
एक्सचेंज-ट्रेडेड फंड (ETF) खरेदी करा जो विशेषत: ब्लॉकचेनच्या संपर्कात असलेल्या कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये गुंतवणूक करतो.
Amplify Transformational Data Sharing ETF (NYSEMKT: BLOK) आणि Reality Shares Nasdaq NextGen Economy ETF (NASDAQ: BLCN) ही दोन लक्षणीय उदाहरणे आहेत.
नवीन ब्लॉकचेन प्रकल्पात काम करणाऱ्या developer ने जारी केलेले नवीन क्रिप्टोकरन्सी हे इनिशियल कॉईन ऑफरिंग (ICO) च्या माध्यमातून खरेदी करून crowdfunding मध्ये सहभागी व्हा.
ब्लॉकचेन किती काळ टिकेल? (How long will Blockchain last?)
ह्या प्रश्नाचे उत्तर तसे आधीच आम्ही ब्लॉकचेन चे भविष्य या प्रश्नांमध्ये दिलेले आहे. पण तरी दुसऱ्या प्रकारे विचार केला तर आपण कोणत्याही प्रणालीचे आयुष्य किती असेल हे आता ठरवू शकत नाही.
पण ज्या प्रकारची सुरक्षितता ब्लॉकचेन प्रणाली देते ते विचारात घेता ही प्रणाली येणाऱ्या काळात सगळीकडे प्रामुख्याने वापरली जाईल.
ब्लॉकचेनवर विश्वास ठेवला जाऊ शकतो? (Can Blockchain be trusted?)
पेपाल (paypal) किंवा क्रेडिट कार्ड सारखे मध्यस्थ हे व्यवहार करतात. ब्लॉकचेन एक वितरित विश्वास सक्षम करते-व्यक्तींचा एकमेकांवर जरी विश्वास नसला तरी त्यांचा सिस्टिम वर एक वेगळाच विश्वास आहे.
आपण या लेखा सारखेच आणखी काही लेख बघु शकता, त्यासाठी खाली दिलेल्या लेखावर क्लिक करा,
हे हि वाचा –
- जगात याठिकाणी आहेत १०० पेक्षा जास्त जुळी मुले
- 5G शाप की वरदान
- शाकाहारी दूध म्हणजे काय? ते कसे बनते?
- क्रिप्टोकरन्सी इतकी ऊर्जा का वापरतात?
आपल्याला या लेखाबद्दल काही शंका असल्यास किंवा त्यामध्ये थोडी सुधारणा झाली पाहिजे असे आपल्याला वाटत असल्यास, यासाठी आपण खाली कंमेंट लिहू शकता.
आपल्याला ह्या पोस्ट मधून किंवा इतर काहीही नवीन शिकायला मिळाले असेल आणि हे आपणास आवडत असल्यास कृपया फेसबुक, ट्विटर आणि व्हाट्सअप्प सारख्या इतर सोशल मीडिया साइट्ससारख्या सोशल नेटवर्क्सवर हे पोस्ट share करा.
आणि अश्या पद्धतीच्या नवनवीन माहितीसाठी उजव्या बाजूस दिलेल्या घंटे (Bell) वर क्लिक करा म्हणजे आमचा प्रत्येक नवीन लेख सगळ्यात पहिला तुम्हाला वाचता येईल आणि तोहि पूर्णपणे मोफत.
वाचा आणि आनंदी रहा ! धन्यवाद !